ในโลกที่เต็มไปด้วยทางเลือก การตัดสินใจในชีวิตประจำวัน เช่น การทำงานบ้าน การเลือกเรียนต่อ การลาออกจากงานเพื่อเปิดธุรกิจส่วนตัว หรือการลงทุน อาจดูเหมือนเป็นเรื่องธรรมดา แต่แท้จริงแล้ว ทุกการตัดสินใจมีสิ่งที่เรียกว่า ต้นทุนค่าเสียโอกาส ซ่อนอยู่
ต้นทุนค่าเสียโอกาสคืออะไร?
ในทางเศรษฐศาสตร์ ต้นทุนค่าเสียโอกาส (Opportunity Cost) หมายถึงมูลค่าของทางเลือกที่ดีที่สุดที่เราสูญเสียไปเมื่อเลือกทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยไม่ได้วัดเพียงแค่ในเชิงตัวเงิน แต่ยังรวมถึงเวลาที่สูญเสีย รวมถึงมูลค่าที่จับต้องไม่ได้ เช่น ความสุข ความพึงพอใจ และความเสียดายในอนาคต
สมการต้นทุนค่าเสียโอกาส:
ต้นทุนค่าเสียโอกาส=ผลตอบแทนจากทางเลือกที่เราไม่ได้เลือก−ผลตอบแทนจากทางเลือกที่เราเลือก
ตัวอย่างในชีวิตประจำวัน
1. ทำความสะอาดบ้านเองหรือจ้างบริการ
สมมติว่าคุณใช้เวลา 3 ชั่วโมง/สัปดาห์ ทำความสะอาดบ้านเอง หากจ้างบริการ คุณจะต้องจ่าย 1,000 บาท/ครั้ง และในช่วงเวลาเดียวกัน คุณสามารถทำงานพิเศษที่สร้างรายได้ 500 บาท/ชั่วโมง
วิเคราะห์
- ทางเลือกที่เลือก: ทำเอง (ประหยัดเงิน แต่เสียเวลาและโอกาสหารายได้)
- ทางเลือกที่ไม่ได้เลือก: จ้างบริการ (เสียเงิน 1,000 บาท แต่ประหยัดเวลา)
คำนวณต้นทุนค่าเสียโอกาส:ต้นทุนค่าเสียโอกาส=3×500=1,500 บาท
ความหมาย: คุณประหยัดเงิน 1,000 บาท แต่สูญเสียโอกาสหารายได้ 1,500 บาท
การตัดสินใจ: การจ้างบริการคุ้มค่ากว่าการทำงานบ้านเอง
2. อยากลาออกจากงานมาทำร้านกาแฟ
สมมติว่าคุณมีงานประจำรายได้ 40,000 บาท/เดือน และกำลังอยากลาออกจากงานเพื่อเปิดร้านกาแฟ ซึ่งคาดว่าจะมีกำไร 40,000 บาท/เดือน
วิเคราะห์
- ทางเลือกที่เลือก: เปิดร้านกาแฟ (คาดการณ์กำไร 40,000 บาท)
- ทางเลือกที่ไม่ได้เลือก: ทำงานประจำ (รายได้ 40,000 บาท)
คำนวณต้นทุนค่าเสียโอกาส:ต้นทุนค่าเสียโอกาส=40,000−40,000= 0 บาท
ความหมาย: ผลลัพธ์เท่ากัน เลือกทางไหนก็ให้ผลลัพธ์ไม่แตกต่างกัน
ปัจจัยในการตัดสินใจเพิ่มเติม:
- ร้านกาแฟอาจไม่ทำกำไรตามคาด
- การดูแลร้านอาจใช้เวลามากกว่าทำงานประจำ
- หากการเปิดร้านกาแฟทำให้คุณมีความสุข ลดความเครียดจากการทำงานประจำก็ถือว่าได้กำไรในส่วนนี้
การตัดสินใจ: ควรพิจาณาถึงปัจจัยให้รอบด้าน การทำงานประจำพร้อมเปิดร้านกาแฟสามารถเป็นอีกหนึ่งทางเลือก
3. Bitcoin กับพิซซ่า
ย้อนกลับไปปี 2010 มีคนซื้อพิซซ่าด้วย 10,000 BTC ซึ่งขณะนั้นมีมูลค่าประมาณ 41 ดอลลาร์
วิเคราะห์
- ทางเลือกที่เลือก: ใช้ Bitcoin ซื้อพิซซ่า
- ทางเลือกที่ไม่ได้เลือก: เก็บ Bitcoin ไว้ (วันนี้ 1 BTC มีมูลค่า ~US$9 หมื่น)
คำนวณต้นทุนค่าเสียโอกาส=(10,000× US$90,000)-$41=~US$9 ร้อยล้าน
ความหมาย: การใช้ Bitcoin แลกซื้อพิซซ่าในวันนั้นทำให้จนลงในวันนี้ ฿3.2 หมื่นล้าน
การตัดสินใจ: การตัดสินใจเล็กน้อยในวันนี้ อาจส่งผลกระทบอย่างมหาศาลในอนาคต
4. ลาออกไปเรียนต่อปริญญาโทต่างประเทศ
คุณมีรายได้ 600,000 บาท/ปี แต่ตัดสินใจลาออกไปเรียนปริญญาโทที่ต่างประเทศ 2 ปี โดยมีค่าใช้จ่ายการเรียน 5,000,000 บาท/ปี
วิเคราะห์
- รายได้ที่สูญเสีย: 600,000×2 = 1,200,000
- ค่าใช้จ่ายในการเรียน: 5,000,000×2=10,000,000
- ต้นทุนค่าเสียโอกาสรวม: 1,200,000 + 10,000,000 = 11,200,000
ความหมาย: หากปริญญาโทช่วยเพิ่มรายได้เป็นปีละ 5,000,000 บาท หักค่าใช้จ่ายออก 50% เหลือ 2,500,000 บาท การลงทุนนี้อาจคืนทุนภายใน ~4.5 ปี แต่ถ้าได้เงินเท่าเดิม รายได้หลังหักค่าใช้จ่ายอัตราเท่าเดิม จาก 600,000 บาท เหลือ 300,000 บาท การลงทุนนี้อาจคืนทุน 37 ปี ทั้งหมดนี้ยังไม่รวมต้นทุนดอกเบี้ยกู้
ปัจจัยในการตัดสินใจเพิ่มเติม:
- รายได้อาจมีความไม่แน่นอน ขึ้นอยู่กับตำแหน่งงานและเศรษฐกิจในอนาคต
- เงินเดือนสามารถเพิ่มขึ้นแปรผันตามความสามารถและประสบการณ์
- การเรียนปริญญาโทในต่างประเทศอาจให้ประสบการณ์ชีวิตหรือสิ่งที่ตอบโจทย์กับเป้าหมายในระยะยาว
สรุป
แนวคิดต้นทุนค่าเสียโอกาสช่วยให้เราเห็นภาพรวมของการตัดสินใจที่ครอบคลุมทั้งตัวเลขและปัจจัยที่จับต้องไม่ได้ การประเมินค่าเสียโอกาสทำให้เราสามารถเลือกได้อย่างมีเหตุผล
และสุดท้ายนี้สิ่งที่ผู้เขียนอยากจะทิ้งท้ายก็คือทุกคนมีต้นทุนของเวลาที่เท่ากัน ดังนั้นถ้าตอนนี้ต้นทุนของเวลาของเรายังไม่แพง การใช้เวลาไปกับสิ่งที่สร้างคุณค่าได้ในระยะยาวก็จะยิ่งกำไร เพราะมันจะช่วยให้เราใช้ทรัพยากรที่มีให้เกิดประโยชน์อย่างสูงสุด
พี่เป้ง IYKYK Institute